E1902, 1928 Epr K: Herek
1848: Nevahi-i Erbaa (idari bölge)  Tr "dört nahiyeler"
20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Herek, Karayaka, Sonisa ve Taşabad (Taşova) nahiyeleri 1848'de Nevahi-i Erbaa `dörtnahiye` adıyla birleştirilerek kaza oldu. İlçe merkezi olan kasabanın adı Herek'tir. I. Dünya Savaşı öncesinde 500 nüfuslu bir Ermeni kasabası idi.Erba'a < Arapça "arba'a 'dört' demektir.Erbaa, Tokat ilinin 2012 sonu itibariyle 60.201 merkez nüfusuyla birlikte bereketli ovası, konumu, iş olanakları, sanayisi ve OSB gibi önemli etkenler sayesinde göç almaya devam eden bölgenin cazibe merkezi olmuş bir ilçesidir. 2011 ADNKS sonuçlarına göre Tokat genelinde il merkezi dahil nüfusunu artıran tek yerleşim yeri olmuştur.Erbaa kelimesi, Arapça olup "dört" anlamına gelmektedir. Osmanlı İmparatorluğu kayıtlarında ise 18. yüzyılın başlarından itibaren Erbaa adının kullanıldığı görülmektedir. Bir ara bu kelime "Nevahi-i Erbaa" şeklinde kullanılmıştır. Mevzubahis dönemde Niksar-Amasya arasında en önemli yerleşim birimleri ; Erek,Karayaka,Sonusa(Uluköy) ve Taşâbat(Taşova) idi. Nüfus yönünden ancak birer nahiye büyüklüğünde ve aynı bölgede kalmalarından hepsine birden Nevahi-i Erbaa yani "dört nahiye" denilmiştir. Hatta tahakkuk eden vergiler de bu isimle kaydedilmiştir.H.1256/M.1840'da, Erbaa adıyla bu dört nahiyenin (Erek,Karayaka,Sonusa,Taşâbat) vergisi 47.243 kuruş olarak resmi evraka geçmiştir.Buna göre Erbaa; Erek, Karayaka, Sonusa ve Taşâbat'ın genel bir adı olmuş, dördü birden sanki bir ilçe görünümünü almıştır. Hatta resmiyette Kaza-i Erbaa tâbiri de kullanılmıştır.Daha sonra Erek diğerlerine göre daha fazla gelişim gösterince, Erbaa adını tek başına alarak 1872'de ilçe olmuştur. Kalan üçü yani Taşâbat,Karayaka ve Sonusa iserek'e yani bugünkü Erbaa'ya bağlanıp onun köyleri olmuşlardır. Daha sonra 1944'te Taşabat'ın yani günümüzdeki Taşova'nın Erbaa'dan ayrılıp ayrı bir ilçe olmasıyla Sonusa da Taşova'ya bağlanmıştır.
Erbaa ve yöresinin mutfağı hayli zengin olup çoğunluğu yöreye aittir.Katıklı çorba, Kara çorba, Zoğal (kızılcık) çorbası, Bulgur çorbası, Hamurlu çorba, Dutma çorbası, Toyga çorbası, Mısır çorbası. Yemeklerden,Keşgek (gendüme), Nohut yahnisi, Patlıcan Boranısı, Lahana Kavurması, Pancar yemekleri, Boranılı, Hazır ve Kesilmiş makarna. Ayrıca yörenin mıhlama olarakta bilinen yemeğide çok değişik usullerle yapılmaktadır "pancar, soğan,domates biber mıhlaması gibi"


Tokat "ERBAA" Mahalleleri, köy ve beldeleri


1-Ahmet Yesevi Mahallesi
2-Alacabal Mahallesi
3-Cumhuriyet Mahallesi
4-Erek Mahallesi
5-Ertuğrul Gazi Paşa Mahallesi
6-Evyaba Mahallesi
7-Fatih Sultan Mehmet Mahallesi
8-Fevzi Paşa Mahallesi
9-G.O.P Mahallesi
10-Gazi Paşa Mahallesi
11-Gündoğdu Mahallesi
12-İsmet Paşa Mahallesi
13-Karşıyaka Mahallesi
 14-Kelkit Mahallesi
15-Kuruçay Mahallesi
16-Mehmet Akif Mahallesi
17-Mevlana Mahallesi
18-Mimar Sinan Mahallesi
19-Osman Gazi Mahallesi
20-Yavus Selim Mahallesi
21-Yeni Mahalle
22-Yeşilyurt Mahallesi
23-Yıldırım Beyazıt Mahallesi
24-Yunus Emre Mahallesi
25-Ziya Gökalp Mahallesi
 


(AHİRET) AKGÜN KÖY
1946 MYK: Ahiret
1928 K: Axiret

AYAN KÖY
1943 RG: Ayan

(EMERİ) BAĞPINAR KÖY
1946 MYK: Emeri - Erm amar'i "yazlık"

(GELEĞİN) ÇAMDİBİ KÖY
1928, 1946 K, MYK: Geleğin

(HAYATİ) DOĞANYURT KÖY
1928, 1946 K, MYK: Hayati

ENGELLİ KÖY
1928 K: Engelli

ERYABA KÖY
1928, 1946 K, MYK: Eryaba

(MAROS) GÜMÜŞALAN KÖY
1928 K: Mürüs/Maros

(ZIMERİ) GÜVEÇLİ KÖY
Eski adı: Zımeri - Erm tsımer'i "kışlık"

(GENDEKSE) İKİZCE KÖY
1928 K: Gendekse/Kendkise

MADENLİ KÖY
1960 DİE: Madenli

(MANASKÖFE) PINARBEYLİ KÖY
1928, 1946 K, MYK: Manasköfe

(HAYATGERİŞ) SÜTLÜCE KÖY
1928, 1946 K, MYK: Hayatgeriş
20. yy başında Ermeni yerleşimi.

(VARAZA) TANDIRLI KÖY
1928, 1946 K, MYK: Varaza
Yun: Ágios Theodôros - Yun "Aziz Theodoros"

USTAMEHMET KÖY
1928 K: Ustamehmet

(ARAY) YAYLALI KÖY
1928, 1946 K, MYK: Aray

(GEYNE) YOLDERE KÖY
1928, 1946 K, MYK: Geyne

(SAKARÇAL) YURTALAN KÖY
1947 RG: Yurtalan
E1914 K&P: Sakarçal
20. yy başında Ermeni yerleşimi.
I. Dünya Savaşından önce Hemşin kökenli Ermenilerce meskun olan köy, bir süre terkedilmiş olarak kaldıktan sonra 7.02.1947'de Yurtalan köyü adıyla yeniden kuruldu.

(HOLAY) BALLIBAĞ KÖY
1928 K: Holay

ALANKÖY

(ZİYDİ) KARAKAYA BLD.
1928 K: Zidi/Ziydi
1865, 1928 K: Alinek
1865'te Alinek adıyla nahiye idi.

(ÇOĞŞUR) BEYKAYA KÖY
1928 K: Çoğşur - Erm çaxçur "değirmensuyu"

ÇATALAN KÖY
1928 K: Çatalan

(GELENGERE) DOKUZÇAM KÖY
1928 K: Gelengere
Eski adı: Axurcuk/Afurcuk

(FINDICAK) ÇERKEZFINDICAK KÖY
1928, 2000 K, DİE: Fındıcak
Çerkez yerleşimi

(ÇERMİK) GÖKAL BLD.
1946 MYK: Çermik
1928 K: Çermük - Erm çermug "ılıca"

KALE KÖY
1928 K: Kale
Antik Eupatoria kentidir. Pontus kralı VI Mithridates Eupator tarafından MÖ 1. yy'da kuruldu.

(NOHİ) ORTAKÖY
1928 K: Nohu/Nuhu/Nohi

(HOSAK) SALKIMÖREN KÖY
1928 K: Hosak - Erm hosank' "çağlayan, taşkın"

ŞÜKÜR KÖY

(FERENGE) ÜZÜMLÜ BLD.
1928, 1928: Ferenge

BENLİ KÖY
1928 K: Benli

CANBOLAT KÖY
1928 K: Canbolat
Çerkez yerleşimi

(KINIK) CİBRİL KÖY
1960e DİE: (Kınık)
1920 Pon: Cibril
20. yy başında Rum/Ermeni yerleşimi.

EZEBAĞI KÖY
1928 K: Ezebağı

(FINDICAK) TÜRKFINDICAK
1960 DİE: Fındıcak
1928 K: Türkfındıcak

GÖLÜNÜ KÖY

HACIALİ KÖY
1928 K: Hacıali
Çerkez yerleşimi

KARTOSMAN KÖY
1946 MYK: Kartosman

KAVALCIK KÖY
1928 K: Kavalcık
Çerkez yerleşimi

(KEÇECİBABA) KEÇECİ KÖY
1928 K: Keçecibaba

KOZLU KÖY
1928 K: Kozlu
Çerkez yerleşimi

MEYDANDÜZÜ KÖY
1928 K: Meydandüzü
Çerkez yerleşimi

OĞLAKÇI KÖY
1928 K: Oğlakçı
Çerkez yerleşimi

(FRENKHİSAR) SOKUTAŞ KÖY
1928, 1946 K, MYK: Frenkhisar

ZOĞALLIÇUKURU KÖY
1928 K: Zoğallıçukuru - Erm/Tr zoğal "kızılcık (ağacı ve meyvesi)"
20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Gürcü yerleşimi.

(FİDİ) AKÇA BLD.
1928, 1946 K, MYK: Fidi
Y150 Pt: Pída
Ptol. Coğrafya'da (2. yy) Pida `Amasia ve Neokaisaria/Niksar yolu üzerinde bir köy` olarak tarif edilir.

AĞCAALAN KÖY
1928 K: Ağcaalan

AĞCAKEÇİ KÖY
1928 K: Ağcakeçi

(TONU) AKKOÇ KÖY
1928 K: Tonu/Toni

AŞAĞIÇANDIR KÖY
1928 K: Aşağıçandır

AYDINSOFU KÖY
1928 K: Aydınsofu

(ALADUN) BÖLÜCEK KÖY
1928 K: Aladon/Aladun

(MELAL) ÇAKIR KÖY
1928 K: Milal/Melal

ÇALKARA KÖY
1928 K: Çalkara

(ZİLHOR) ÇATILI KÖY
1928 K: Zilhor

(REVAK) ÇEVRESU KÖY
1928 K: Revak

(İSKİLİ) DEMİRTAŞ KÖY
1928 K: İskili " Yun "

ENDEKPINAR KÖY
1928 K: Endikpınar - Erm antig "tarlacık"

(ERZENİŞ) EVCİLE KÖY
1946 MYK: Erzenus
1943 RG: Erzeniş
1928 K: Erzenos

(MELALHACI) HACIBÜKÜ KÖY
1928 K: Melalhacı bükü

HACIPAZAR KÖY
1928 K: Hacıpazar

İVERÖNÜ KÖY
1928 K: İverönü
Çerkez yerleşimi

KARAAĞAÇ KÖY

KIZILÇUBUK KÖY
1928 K: Kızılçubuk
Çerkez yerleşimi

(GEMRE) KÜPLÜCE KÖY
1928 K: Gemre

(ENDEKSE) OCAKBAŞI KÖY
1946 MYK: Endekse

(TANBA) TANOBA BLD.
1928 K: Tanba

(TAZI) ÇEŞMELİ KÖY
1928, 1968: Tazı

TEPEKIŞLA KÖY
1928 K: Tepekışla

(AHOR) TOSUNLAR KÖY
1928 K: Axur - Erm/Kürd/Tr axor "ahır"

YUKARIÇANDIR KÖY
1928 K: Yukarıçandır

DEĞİRMENLİ BLD.
1928 K: Değirmenli

(EKSEL) KOÇAK BLD.
1928 K: Eksel

ERMEYDANI KÖY
1968 K2: Ermeydanı

KIRIKGÜNEY KÖY

(VARAZA) KURTULUŞ KÖY
1928 K: Varaza - Erm varaza "yabandomuzu"
Tandırlı/Varaza köyünden yakın dönemde ayrıldı.

NARLIDERE KÖY

KUZKÖY

EVYABA KÖY
1928 K: Evyaba
20. yy başında Ermeni yerleşimi.

MEMLEKETİM TOKAT